Κατεδαφίστηκαν σήμερα οι καπναποθήκες Ηλιού στο Αγρίνιο και έπεσαν τίτλοι τέλους σε ένα καπνεργοστάσιο που έδωσε ψωμί και ζωή σε Αγρινιώτες και πρόσφυγες.
Ο Μικρασιάτης Ηλίας Ηλιού στις αρχές του 1930 έχτισε το καπνεργοστάσιο στο Αγρίνιο και συγκεκριμένα στην οδό Μεσολογγίου. Από εκείνο το καπνεργοστάσιο πέρασε κόσμος και ντουνιάς. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου το καπνεργοστάσιο σταμάτησε να λειτουργεί και αφού δεν εκτελέστηκε ποτέ η διαθήκη του Ηλιού το κτήριο έμεινε απροστάτευτο στο χρόνο που είναι αμείλικτος.
Τα χρόνια πέρασαν και στη δεκαετία του 1980 ο δήμος, χωρίς να του ανήκει, άρχισε να το χρησιμοποιεί σαν αποθήκη για το ΔΗΠΕΘΕ και όχι μόνο. Έγινε μια αποθήκη γεμάτη με σκηνικά από παραστάσεις και έγγραφα διάφορων υπηρεσιών. Τα χρόνια πέρασαν και το κτήριο μέρα με τη μέρα κατέρρεε. Ώσπου τα τελευταία χρόνια μετά από τα ακραία καιρικά φαινόμενα μισογκρεμίστηκε. Μετά από διαδικασίες λοιπόν που ακολουθήθηκαν από τις υπηρεσίες του δήμου Αγρινίου τελικά με την σύμφωνη γνώμη των αρμοδίων του ΚΑΣ, σήμερα δόθηκε η «χαριστική βολή». Το κτήριο κατεδαφίστηκε και μπήκε … κάτω από το χώμα.
Ο αντιδήμαρχος Ευθύμιος Γρίβας μιλώντας σήμερα το AgrinioNet.gr ανέφερε ότι ο χώρος δεν ανήκει στο δήμο Αγρινίου, αλλά στην περίπτωση που περάσει στα χέρια του στο μέλλον θα συνεδριάσει η αρμόδια επιτροπή για να πάρει απόφαση. Ο δήμος Αγρινίου πάντως οφείλει να τιμήσει τον Ηλία Ηλιού έστω με την προτομή του…
Τι έγραψε για τον Ηλία Ηλιού και τιε καπναποθήκες ο Βασίλης Κ. Μαγκλάρας, τ. Συμβολαιογράφος
Ι.- Οι καπναποθήκες Ηλία Ηλιού βρίσκονται στο δημοτικό διαμέρισμα Αγρινίου του Δήμου Αγρινίου, εντός της πόλεως και επί της οδού Μεσολογγίου αρ. 17, πρώην Αγρίου (όταν δεν είχε διαμορφωθεί η σημερινή οδός πλήρως, καθώς και ολόκληρη η συνοικία Μακρή ,στα τότε καπνοχώραφα ιδιοκτησίας Στάϊκου -Μακρή).
Ανηγέρθησαν από τον Μικρασιάτη καπνέμπορο Ηλία Σταύρου Ηλιού κατά το πρώτο ήμισυ της δεκαετίας του 1930, στο βόρειο τμήμα ενός μεγαλύτερης έκτασης οικοπέδου του, ενιαίου πριν να διανοιγεί σε όλο το μήκος και το εύρος της η κάθετη της Μεσολογγίου, οδός Βαρνακιώτη, στο δε νότιο από τη διαίρεση αυτή τμήμα του όλου οικοπέδου, ανήγειρε ο καπνέμπορος την οικία του-διπλό συνεχόμενο μονόροφο κτίριο, κόσμημα αρχιτεκτονικής με περιτοιχισμένη μεγάλη αυλή και προαύλιο με ανθόκηπο και σιντριβάνι μαρμαροντυμένο, και μια στο όριό του με την Βαρνακιώτη περίτεχνη σιδερένια υψηλή αυλόπορτα.
Οι καπναποθήκες ήταν λιθόκτιστες και σιδηροδεμένες, διώροφες με υπόγειο, κεραμοσκεπείς, χωρισμένες μόνον λειτουργικά σε δύο μέρη με τις αντίστοιχες σκεπές τους .Ήταν αποθήκες επεξεργασίας δεμάτων καπνού, διαλογής και κατάταξης των φύλλων με επαναδεμάτιασμα.
Εργάστηκαν σ αυτές εκατοντάδες έως χιλιάδες Αγρινιώτες και όχι μόνο, ιδίως οι γνωρίζοντες την τέχνη συμπατριώτες του καπνεμπόρου ιδιοκτήτη, πρόσφυγες της Μ. Ασίας, κάτοικοι Αγίου Κωνσταντίνου Αγρινίου.
ΙΙ.- Δεν γνωρίζω αν οι καπναποθήκες επιτάχτηκαν από τους Ιταλο-Γερμανούς στα χρόνια της Κατοχής. Πιθανότατα ναι, για την ίδια (ή επιβληθείσα άλλη) χρήση, αφού δύο γειτονικά οικήματα ιδιοκτησίας των οικογενειών Κων. Μαγκλάρα και Αθ. Ρήγα, αντίστοιχα, είχαν επιταχθεί. Αμέσως μετά την αποχώρηση των Γερμανών από το Αγρίνιο, χρησιμοποιήθηκαν ως κατάλυμα προσωρινό των ανταρτών του ΕΛΑΣ (προφανώς μέχρι τη συμφωνία της Βάρκιζας). Ύστερα, στρατωνίστηκαν εκεί οι ΄Αγγλοι στρατιώτες με τους Ινδούς της Κοινοπολιτείας τους. Μετά, σειρά είχαν σε αυτές οι «παιδοπόλεις» (Ίδρυμα της Βασιλικής Πρόνοιας με πρόεδρο την Λίνα Τσαλδάρη;) για ολιγόχρονη (τρίμηνη;) διαμονή, περίθαλψη, διατροφή, ένδυση, σχολική εκπαίδευση κ.α. της καλούμενης σειράς παιδιών οικογενειών ορεινών περιοχών Αιτωλίας και Ακαρνανίας, ίσως και Ευρυτανίας, και οι οποίες είχαν διαρρυθμιστεί και εξοπλιστεί για τον προορισμό τους αυτόν με κατάλληλο υλικό και εκπαιδευτικό προσωπικό (παιδιά καθαροντυμένα με ομοιόμορφες φορεσιές, πρωϊνό ξεκίνημα για την Σχολική εκπαίδευσή τους, έπαρση και υποστολή της Σημαίας στο προαύλιο του κτιρίου πάνω στον υψηλό ιστό και σε συντεταγμένες σειρές, διαλείμματα, παιχνίδια κ.ά… θυμάμαι). Και όλα αυτά μέχρι το τέλος του εμφυλίου πολέμου. ΄Εκτοτε οι καπναποθήκες έπαυσαν να λειτουργούν για τον ως άνω κύριο κατά χρήση προορισμό τους παρά μόνον κατά διαστήματα και ως προσωρινός χώρος εναπόθεσης και φύλαξης δεμάτων καπνού, με πρωτοβουλία και διοίκηση της «βεβαρημένης» με καταπίστευμα συζύγου του καπνεμπόρου, Κατίνας.
ΙΙΙ .- Ίδρυμα –Ορφανοτροφείο
Με τη μυστική διαθήκη του, με χρονολογία 26 Απριλίου 1937, «εσφραγισμένη δια σφραγίδος του δακτυλιδίου του, παριστάνουσα τον Έρωτα Τοξότη!», την οποία κατέθεσε στον τότε Συμβολαιογράφο Αγρινίου Γεωργ. Δ. Παπασωτηροπουλο (αριθ.πράξεως 3894/5-5-1937) δημοσιευμένη νόμιμα (πρακτ. 1/8-1-1938 Πρωτ.Αγρινίου), ο ιδιοκτήτης των καπναποθηκών ως άνω Ηλίας Ηλιού, όρισε, μεταξύ άλλων, ότι η ακίνητη περιουσία του, μετά το θάνατο της συζύγου του Κατίνας, να “χρησιμεύση δια την ίδρυσιν και συντήρησιν εν Αγρινιω Ορφανοτροφείου” με σκοπό τη διατροφή και την εκπαίδευση απόρων ορφανών, γηγενών και προσφύγων, χωρίς διάκριση, από την περιφέρεια του νομού Αιτωλοακαρνανίας, ορίζοντας συγχρόνως και το πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο και ως μέλη του τους εκάστοτε Δήμαρχο Αγρινίου, Εισαγγελέα, Πρόεδρο Πρωτοδικών, Δ/ντη του Υποκ/ματος της Εθνικής Τράπεζας και άλλα τρία φυσικά πρόσωπα υποδεικνυόμενα ανά τετραετία από την Τεκτονική Στοά Αγρινίου (ήταν ο Ηλ. Ηλιού τέκτονας και ομολογούσε τούτο γραπτώς στη διαθήκη του), και το οποίο (Δ.Σ.), όμως, ουδέποτε συγκροτήθηκε σε σώμα και ούτε, βεβαίως, συγκλήθηκε. Κάποια προσπάθεια που έγινε μεταγενέστερα για τη συγκρότηση του, δεν τελεσφόρησε.
΄Έτσι, μετά τον θάνατο της ως άνω συζύγου τού διαθέτη ιδρυτή, οι καπναποθήκες Ηλιού έμειναν χωρίς διοίκηση και επιτήρηση και ως κτίριο εγκαταλείφθηκε. Κάποια χρόνια μετά, μία από τις προγενέστερες της σημερινής δημοτική Αρχή, θεώρησε ότι το ακίνητο αυτό των καπναποθηκών και όχι μόνον, περιήλθε στην κυριότητα του Δήμου Αγρινίου, εσφαλμένα προφανώς, υποστηρίζοντας ότι η νόμιμη αιτία της ιδρυτικής πράξης του ιδρύματος ήταν ανίσχυρη.
Και ενώ το κτίριο λεηλατείτο και κατέρρεε συνεχώς, η ως άνω δημοτική Αρχή παραχωρούσε επί του ερειπωμένου κτιρίου εστίες σε πολιτιστικούς Συλλόγους, χωρίς να λαμβάνει, ως όφειλε, μέριμνα για την συντήρησή του και την διαφύλαξή του από τους καταπατητές ιδίως του ακαλύπτου οικοπέδου του, αλλά και για την υγεία και την ασφάλεια των περιοίκων και των διερχομένων πολιτών. Με το πέρας, σε δεύτερο βαθμό, της δικαστικής διαμάχης μεταξύ του Δήμου Αγρινίου και του Δημοσίου – Υπουργείου Οικονομικών για το έγκυρο της νομικής προσωπικότητας του Ιδρύματος –Ορφανοτροφείου αφενός και αφετέρου για το πρόσωπο του κληρονόμου- δικαιούχου της ακίνητης περιουσίας του καπνεμπόρου, αναγνωρίστηκε, η νομική ύπαρξη του εν λόγω Ιδρύματος τόσο, όσο και ότι τούτο είναι ο μοναδικός κληρονόμος της ακίνητης περιουσίας Ηλιού, του Δήμου Αγρινίου υποχρεωθέντος να αποδώσει τα κληρονομιαία ακίνητα στο ίδρυμα .(΄Ιδε αποφάσεις οριστική και τελεσίδικη των Πρωτοδικείου Αγρινίου και Εφετείου Πατρών ,αντίστοιχα.) Να σημειωθεί εδώ, ότι ο διαθέτης ιδρυτής με την ως άνω διαθήκη του ορίζει ρητά ότι το κτίριο του Ορφανοτροφείου να ανεγερθεί στο οικόπεδό του “ ένθα ο ανθόκηπος” (προβλ. Ο ανθόκηπος βρισκότανε σε τμήμα του νοτίως της οδού Βαρνακιώτη οικοπέδου του, όπου η ως άνω οικία – κατοικία και σήμερα ο δημοτικός; παιδικός σταθμός και όχι στο ακάλυπτο οικόπεδο των καπναποθηκών!! ).
Σήμερα, οι καπναποθήκες Ηλ. Ηλιού ανήκουν κατά κυριότητα στο Δημόσιο (Υπουργείο Οικονομικών-Τμήμα Κληροδοτημάτων).
ΙV.- Η δημοτική μας Αρχή, μπορεί να μην έχει τις καπναποθήκες Ηλιού στην κυριότητά της, έχει όμως την ευθύνη και την υποχρέωση, δεδομένου ότι αυτές βρίσκονται εντός της πόλεως, σε κεντρικό σημείο της και σε κάθε περίπτωση μέσα στα όρια της Δημοτικής διοικητικής αρμοδιότητάς της, να μεριμνά, να προστατεύει και να εξασφαλίζει την υγεία και την ασφάλεια των δημοτών της από τους ποικίλους και σοβαρούς κινδύνους, προερχομένους από τους εσωτερικούς χώρους και τα εξωτερικά καταρρέοντα μέρη του ερειπωμένου κτιρίου. Και ακόμα, εξ ίσου σημαντικό, οφείλει να αναζητήσει από το Δημόσιο είτε την κυριότητα των ως άνω καπναποθηκών, είτε την εσαεί αποκλειστική χρήση τους, για αυτονόητους πολιτιστικούς και ιστορικούς λόγους της πόλης μας .
V.- Αναρτήθηκε πριν λίγες ημέρες στο facebook, ότι γίνεται προσπάθεια συγκρότησης μιας κίνησης πολιτών για διάσωση του κτιρίου των καπναποθηκών Ηλιού και όχι μόνο. Έχω δηλώσει συμμετοχή στην κίνηση αυτή. Και είναι υποχρέωση όλων μας, της εκάστοτε όποιας δημοτικής Αρχής ως πρωτοπόρου, και των εθελοντών πολιτών από κοινού, χωρίς «Εγώ», αλλά «Εμείς», με την παιδεία που μας διακρίνει, να προχωρήσουμε και να διεκδικήσουμε το αυτονόητο για τον πολιτισμό και το δίκαιο της πόλης μας, αφού ο δρόμος είναι μπροστά μας δύσκολος .
Το κείμενο αυτό έχει γραφεί με αφορμή την πρωτοβουλία του κ.Γιώργου Καραμητσόπουλου, μαθηματικού, για την συγκρότηση ομάδας «Κίνηση Πολιτών» διάσωσης του κτιρίου «Καπναποθήκες Ηλία Ηλιού.»
Αγρίνιο 8/1/2018
Βασίλης Κ. Μαγκλάρας, τ. Συμβολαιογράφος
Το ως άνω κείμενο, ελαφρώς συμπληρωμένο, πρωτοδημοσιεύθηκε στην εβδομαδιαία τοπική εφημερίδα ΜΑΧΗΤΗΣ (φύλλο 2508/10-01-2018) του κ. Νίκου Κανή.
